وجود تفاوت میان ویژگی های انسانی در آدم ها، یک موضوع کاملا آشکار است. همه ما دیده ایم که حتی دو قلوهای یکسان هم دارای تفاوت هایی در ویژگی های جسمی و روانی خود هستند. این مسئله درباره عملکردهای ذهنی یا شناختی نیز کملا درست است. از آنجایی که مغز هیچ دو نفری مثل هم نیست و مثل هم کار نمی کند، پس انتظار می رود که توانایی های ذهنی تحت تاثیر مغز نیز به همین شکل باشد. در واقع این تفاوت های فردی بین سطوح پایه توانایی های ذهنی افراد به گونه ای است که از ویژگی های هیجانی افراد هم تاثیر می پذیرد و به همین دلیل مشاهده می کنیم که فرادی که اضطراب و استرس زیادی دارند، دارای سطح پایه توانایی های ذهنی بدتری نسبت به افراد بدون اضطراب هستند. مشاهده شده است که حتی در طول زمان و با پیر شدن افراد، توانایی های ذهنی نسبت به دوران جوانی ضعیف تر می شود. این چیزی است که ما در افراد مسن تر خانواده خود دیده ایم. بدون شک انجام محاسبات ریاضی و تجزیه و تحلیل های منطقی برای یک استاد دانشگاه 35 ساله بسیار آسان تر است تا یک استاد 65 ساله. بر همین اساس، نه تنها سطح پایه توانایی های شناختی در افراد مختلف، متفاوت است بلکه این سطح پایه می تواند در طول زمان بالا و پایین شود. این مسئله خود باعث تغییر در رفتار نیز می شود.

نکته مهم تر اینکه ما حتی می توانیم با انجام تمرین های جسمانی، ذهنی و مغزی، سطح پایه توانایی های شناختی و ذهنی خود را ارتقا دهیم. این کار حتی می تواند با عملکرد بهتری در دوران پیری همراه باشد. برای نمونه، براساس گزارشی که در نیویورک تایمز منتشر شده، یک دوره پیاده روی شش ماهه، توانست باعث تغییر در حجم ماده سفید و حافظه افراد مسن شود. در ورزشکاران نیز ما شاهد پردازش اطلاعات بهتری هستیم (نیویورک تایمز). در موارد دیگر، تمرین های شناختی و مغزی طراحی شده توسط محققان روانشناسی، باعث بهبود در توانایی های ذهنی کودکان و افراد جوان شده است. این حتی در گروه های بالینی و دارای مشکلات روانشناختی هم گزارش شده است. تمرینات ذهنی توانسته است با کاهش مشکلات روانشناختی در افراد ADHD، مضطرب، کودکان با اختلالات یادگیری ویژه، افسرده و… همراه باشد.

بر همین اساس، محققان رو به طراحی تمرین های ذهنی و مغزی مختلفی برای بهبود سطح عملکرد ذهنی افراد کرده اند. در حال حاضر، نرم افزارهای و برنامه های مختلفی طراحی شده اند که روی بهبود توانایی ذهنی نام برده تمرکز دارند. در بیشتر موارد، مشاهده می شود که هر نرم افزار یا برنامه دارای بخش های مجزایی با تمرکز بر یک توانایی ذهنی خاص استو مثلا یک بخش برای توجه و تمرکز، یک بخش برای حافظه کوتاه مدت، یک بخش برای تمرینات بازداری و کنترل روی رفتار، یک برای پردازش اطلاعات دیداری و شنیداری، یک بخش برای استدلال، برنامه ریزی و حل مسئله و… . در واقع، با استفاده از این نرم افزارها، ما می توانیم با یک برنامه دقیق باعث ایجاد عملکرد بهتر در سطح پایه توانایی های ذهنی خود شویم. یک برنامه روزانه دقیق با مدت زمانی مشخص، می تواند با بهبودی معناداری در توانایی های ذهنی و مغزی ما همراه باشد. این یافته را تحقیقات علمی در نقاط مختلف دنیا نشان داده اند.

این تمرینات نه فقط با نرم افزارها و برنامه های خاص بلکه با انجام تمرین های طراحی شده در قالب کتاب (مثلا کتاب های باشگاه مغز یا کتاب های هوش-افزای موجود در بازار برای کودکان و بزرگسالان) نیز قابل پیاده سازی است.