تشخیص مکان آسیب در مغز

یکی از کاربردهای دیگر fMRI، کمک به تشخیص مکان های آسیب دیده در مغز است. نکته مهم این است که این کاربرد fMRI منحصر به تشخیص های بالینی عصبی نیست. برای نمونه، ما می توانیم از fMRI برای تعیین مغزی استفاده کنیم که با افزایش سن سطح فعالیت، شکل ساختاری و کیفیت عملکردیشان تغییر می کند. برای نمونه، می توان تغییرات حجم ماده خاکستری و سفید را در مغز بزرگسالان مسن با بزرگسالان جوان مقایسه کرد. این می تواند دلیل عملکرد ضعیف تر بزرگسالان مسن در انجام آزمون ها و تکالیف ذهنی را دقیق تر مشخص کند.

کاربرد دیگر fMRI در تعیین نقاط آسیب دیده مغزی در افراد با تجربه سوانح ناگوار و آسیب عصبی یا مشکلات دیگری مانند بیماری های اضمحلال عصبی (همانند دمانس، آلزایمر، هانتینگتون و…) و مشکلات روانشناختی است. در این شکل از ه کارگیری fMRI می توان با داشتن تکالیف طراحی شده دقیق، نواحی تحت تاثیر را تعیین و برای بهبود عملکرد این نواحی پروتکل های درمانی تجویز کرد. یک نمونه از این کاربرد در حوزه روانپزشکی و روانشناسی را می توان در افسردگی دید. نشان داده شده است که افراد افسرده دارای فعالیت کمتری در نیمکره چپ مغز خود نسبت به نیمکره راست هستند. این کاهش فعالیت در الکتروانسفالوگرافی خود را به صورت بالا رفتن دامنه امواج آلفا در نیمرکه چپ نشان می دهد. در fMRI نیز می توان با طراحی تکالیف مرتبط با نیمکره چپ، این پایین بودن سطح فعالیت و سوخت و ساز را در مقایسه با جامعه عادی و غیرافسرده مشاهده کرد. در بیماری های دیگری مانند بیماری های اضمحلال عصبی نیز می توان کاهش سوخت و ساز نواحی درگیر در بیماری را به از بین رفتن سلول های عصبی و درنتیجه کاهش عملکرد ذهنی و رفتاری فرد مبتلا ربط داد.

پیش ­آگهی درمان

علاوه بر کاربردهای پژوهشی و تشخیصی fMRI، کمک به پیش بینی میزان پاسخگویی به درمان از دیگر کاربردهای fMRI است. در واقع، در این جالت براساس میزان شدت آسیبی ک هدر مغز و نواحی عصبی مشاهده می کنیم، می توانیم تشخیص دهیم که آیا درمان موفقیت آمیزی خواهیم داشت یا نه. در این شرایط و با مشخص بودن وسعت ناحیه آسیب دیده و میزان نابهنجاری به وجود آمده در فعالیت آن، می توانیم درباره میزان پاسخگویی به درمان دست به پیش بینی بزنیم.

استفاده در روند درمان

همانند مورد قبلی، در این شرایط نیز می توانیم از fMRI به عنوان ابزاری برای مشاهده تغییرات مثبت یا منفی در طول درمان استفاده کرد. برای نمونه، می توانیم با تجویز fMRI میزان پاسخگویی فرد به داروهای تجویز شده برای جلوگیری از مرگ سلول های عصبی را مشاهده کنیم. یا مثلا می توانیم در طول درمان میزان تغییرات به وجود آمده در سوخت و ساز و فعالیت نیمکره چپ در افراد افسرده را مشاهده کنیم.

مشاهده نتایج درمانی

مشاهده نتایج درمانی، یکی از کاربردهای مهم fMRI در دو حوزه پژوهشی و درمانی است. بیایید با یک مثال این دو حوزه را بررسی کنیم.

فرض کنید یک شرکت دارویی ادعا دارد که مصرف داروی آنها باعث کاهش مشکلات مرتبط با آلزایمر در بیماران می شود. آنها برای اثبات ادعای خود دست به یک کار پژوهشی می زنند. آنها تعدادیاز بیماران آلزایمری را برای تحقیق خود فرا می خوانند و داروی خود را براساس دستورالعمل آن به بیماران می دهند. قبل از شروع دوره درمانی، آنها fMRIیی را از هر کدام از بیماران می گیرند و fMRI همه بیماران آلزایمری را با هم تحلیل و شاخصی را از آسیب های مغزی در آنها به دست می آورند. سپس دوره درمانی شروع می شود. در آخر آنها دوباره یک fMRI را از هر کدام از بیماران می گیرند و شاخص مشخص شدۀ بعد از درمان را با شاخص اول درمان در این بیماران مقایسه می کنند. در صورتی که تفاوت های ماری معناداری در این مقایسه ها وجود داشته باشد، این شرکت می تواند ادعا کند که توانسته است دارویی را بسازد که در بهبود علائم بیماران آلزایمری مفید است.

در روند درمانی، درمانگر fMRI را برای مشاهده نتایج درمانی روش درمانی خود تجویز می کند. شاید کاربرد درمانی fMRI مشابه روند پژوهشی باشد، اما تفاوتی که وجود دارد، این است که فردی تر است. در بررسی نتایج درمانی پزشک یا متخصص مربوطه برای مشاهده نتایج درمانی روش درمانی خود از تجویز fMRI بهره می برد تا بهبودی درمانی را در بیمار خود بررسی کند.

در کنار تمامی این مزایا، یکی از مشکلاتی که در fMRI وجود دارد،این است که برای هر بیماری و هر فرد نیاز به طراحی تکلیف مخصوص به خود است و از سوی دیگر هزینه های درمانی نسبتا بالایی را به بیماران تحمیل می کند.