بازی درمانی و روان درمانی کودک

  • کاربرد موقعیت های بازی برای مشاهده و پاسخ به نیازهای روانی کودک

«کودک، کودک است؛ مینیاتور بزرگسالان نیست». این جمله حاوی معنا و مفهومی است که در آن به خوبی می توان نگاه امروزی به کودک را دید. در قرن های گذشته و تا مدت ها انسان ها کودکان را انسان هایی با دنیای متفاوت و خاص خود نمی دیدند. با ظهور دانشمندان جدیدی همچون جان لاک و ژان ژاک روسو، نگاه به کودک متحول شد. این دانشمندان مطرح کردند که کودکان دنیای خود را دارند و باید نیازها و رفتارهای آنها را به گونه ای که هستند، تعبیر و تفسیر کرد نه آنطور که بزرگسالان می بینند. این شکل از نگاه به کودک باعث شد تا دانشمندان حوزه تعلیم و تربیت و روانشناسی تحولی با دیدگاه متفاوتی به بررسی رفتارهای کودکان بپردازند. این رفتارها از همان اوان شیرخوارگی تا زمان ورود به دنیای نوجوانی و بزرگسالی را در بر می گرفت.

یکی از رفتارهایی که در کودکان برای محققان این حوزه بسیار جالب است، بازی است. هر چند تاکنون دانشمندان مختلف نتوانسته اند تعریف دقیقی را از بازی در کودکان ارائه دهند اما آنها روی یک چیز اشتراک نظ دارند و آن این است که «بازی راهی برای برقراری ارتباط کودک با خود، دیگران و محیطش است که از این طریق می توان به دنیای درونی او وارد شده و از افکار، عقاید، احساسات و هیجانات و رفتارهای آنها آگاهی به دست آورد». در همین راستا است که برای درمان مشکلات هیجانی و رفتاری کودکان نیز می توان از زبان خود آنها یعنی «بازی» بهره گرفت و امروزه شاهد شکل گیری روش های درمانی متفاوت و با رویکرد های مختلف در حوزه «بازی درمانی» هستیم.

بازی درمانی

بازی درمانی و روان‌درمانی کودک چیست؟

بازی درمانی، به صورت خلاصه، روش درمانی از درمان های روانشناختی است که درمانگر در آن و از طریق بازی به بهبود مشکلات روانشناختی کودک کمک می کند. از آنجایی که کودکان در بازی حالات روانشناختی خود را منعکس می کنند، روانشناسان از این ویژگی در رفتار کودک استفاده می کنند. آنها سعی کرده اند با طراحی یک اتاق درمان مبتنی بر بازی، رفتارهای کودک در محیط درمانی را بررسی و برای رفع مشکلات برنامه درمانی بگذارند.

این یک اصل مهم است تا بدانیم که بازی به خودی خود برای کودک یک رفتار لذت بخش و معنادار است. شاید بازی برای بزرگسالان صرفا یک فعالیت سرگرم کننده باشد که می توان ساعاتی را با آن سر گرم بود، اما برای کودکان بازی روش برقراری ارتباط با خود، دیگران و محیط آنها است. در واقع، با کمی دقت در بازی کردن کودکان می توان دید که آن در این فعالیت رفتاری عقاید شکل گرفته خود را به کار می گیرند، براساس هیجاناتشان با دیگران رفتار می کنند و نسبت به رفتار خود و دیگران در طول بازی حساس هستند.

بر اساس همین اصل بالا است که روانشناسان با استفاده از بازی درمانی سعی می کنند تا الگوهای نابهنجار فکری، احساسی و رفتاری کودکان را شناسایی کنند و مجددا از طریق خودِ بازی درمانی به تغییر این الگوهای ناکارآمد و مشکل زا بپردازند. به صورت خلاصه بازی درمانی فرآیندی است که در آن درمانگر با مشاهده سبک بازی کودک در اتاق درمان، الگوهای مشکل زا را تشخیص و برای درمان آنها از طریق بازی شروع به مداخله روانشناختی می کند.

بازی درمانی و روان‌درمانی چه تاثیری روی کودک‌ دارد؟

پاسخ دادن به این سوال، مهم است. همانطور که ذکر شد، بازی درمانی روشی برای شناسایی مشکلات کودک و همچنین بهبود آنها است. اما بازی درمانی برای چه مشکلاتی در کودک مناسب است؟

طبق آخرین تحقیقات انجام شده در زمینه به کارگیری بازی درمانی در درمان مشکلات روانشناختی کودکان، بازی درمانی در بهبود این مشکلات می تواند مفید باشد:

آیا در بازی درمانی خانواده ها هم نقش دارند؟

بدون شک هر درمان روانشناختی در سطح دوران کودکی نیازمند همکاری و مشارکت فعال والدین و خانواده کودک در فرآیند درمان است. بازی درمانی نیز یکی از انواع درمان های روانشاختی است که می تواند در کنار مشارکت خانواده کودک با نتایج بهتری همراه باشد. بازی درمانگر از طریق ارزیابی های خاصی که کاربرد تشخیصی دارند، الگوهای ارتباطی ناسازگار در خانواده را تعیین و از طریق بازی هایی که کاربرد درمانی دارند، برای تغییر این الگوها و رفع مشکلات موجود اقدام می کند.

بازی درمانی چگونه باعث تغییر در رفتارهای کودک می شود؟

همانطور که گفته شد، نفس بازی کردن برای کودک لذت بخش است. کودک بازی را به عنوان راهی از برقراری ارتباط با دیگران و محیط خود می داند. بازی کردن برای کودک یک سرگرمی صرف نیست بلکه روشی است که از طریق آن خصوصیات و ویژگی های خود را در ارتباط با دیگران نشان می دهد. کودک در بازی هایش براساس دنیای درون روانی که خودش دارد، رفتار می کند. اگر به رفتار یک دختر بچه سه چهار ساله با عروسکش دقت کرده باشید، می بینید که او براساس الگوی ارتباطی رفتار می کند که در خانواده و در تعامل با دیگران بزرگسالان و کودکان دیده است. او این الگوها را یاد گرفته است و آنها را در تعامل با عروسکش دوباره بروز می دهد. یا مثلا اگر به الگوهای رفتاری کودکان در بازی های جمعی دقت کنید، می بینید که هر کودک براساس پیشینه تربیتی که دارد، با کودکان دیگر رفتار می کند. برخی از بچه ها نقش رهبری را در گروه می گیرند و برخی دیگر ترجیح می گیرند تابعی از تصمیم گیری سایر بچه ها در بازی باشند. برخی از کودکان نیز ترجیح می دهند که اصلا درگیر بازی با کودکاندیگر نشوند و به اصطلاح گوشه گیر و منزوی هستند.

نکته در همین بخش است. زمانی که بازی چنین نقش مهمی را در دوران کودکی دارد و به نوعی زبان اصلی ارتباطی در کودکان است، روانشناسان هم با استفاده از آن در پی بهبود مشکلات هیجانی و رفتاری کودک بر می آیند. در واقع، روانشناسان براساس سال ها تحقیق در این زمینه توانسته اند الگوهای مختلفی از بازی درمانی را برای انواعی از مشکلات مختلف رفتاری و هیجانی در کودکان طراحی و از طریق این بازی های درمانی به خانواده ها در غلبه بر مشکلات کودکشان کمک کنند.

بازی درمانگر براساس اصول اساسی بازی درمانی، سعی می کند از طریق انجام بازی های مختلف و متناسب با مشکل کودک، به دنیای درون روانی او وارد شود و اساس مشکلات او را از طریق بازی حل کند. کودک با انجام این بازی ها و در یک بافت هیجانی امن، به کمک درمانگر، نسبت به الگوهای نابهنجار هیجانی و رفتاری موجود در خود به آگاهی در سطح خود می رسد و برای جایگزین شدن رفتارهای بهنجار آماده می شود. کودک از طریق نجام بازی های درمانی الگوهای رفتاری سالم را مشاهده، تمرین و درونی می کند و به کمک بازی درمانگر آنها را به محیط بیرون از اتاق درمان منتقل می کند. حضور در اتاق درمان این فرصت را به کودک می دهد تا در محیطی امن و به دور از استرس و اضطراب، نه تنها به یک تنظیم هیجان سالم برسد بلکه دامنه رفتاری غنی تری را به دست آورد واز الگوهای ارتباطی بیشتری هم سود ببرد.

بازی درمانی و روان‌درمانی کودک توسط چه کسانی انجام می‌شود؟

مرکز آتیه درخشان ذهن توانسته است با بهره گیری از دانش روز در حوزه درمان مشکلات روانشناختی کودکان، خدمات ارزنده ای را به خانواده های ایرانی عرضه کند. ارائه خدمات دارو درمانی، روان درمانی، کاردرمانی، بازی درمانی و درمان های تکنولوژیک در یک مرکز و به صورت موازی، جامع ترین درمان ها در درمان مشکلات روانشناختی را در اختیار قرار داده است. مراجعین مرکز می توانند از طریق تماس با تلفن های ذکر شده در وبگاه «آتیه درخشان ذهن» جهت بررسی مشکل خود و دریافت خدمات بازی درمانی راهنمایی های لازم را دریافت و به متخصصان مرکز ارجاع داده شوند.

امکان ارسال دیدگاه وجود ندارد!